Columns AD

JAAR 2017

46. Houtrook

Heerlijk, we hebben er op de valreep van 2017 weer een probleem bij. Houtrook. De nieuwste slachtoffers van onze samenleving ervaren overlast van houtkachels en barbecues. Het is een trend: de Hollandse gezelligheid is in toenemende mate incorrect aan het worden.  In Amersfoort heeft een kwart van de mensen last van houtrook, blijkt uit onderzoek. Nou ja, iets specifieker: 28% van de ondervraagde Amersfoorters geeft aan ‘weleens’ last te hebben. Als het onderzoeksbureau mij destijds had gebeld, had ik na enig aandringen vast ook wel een aangebrande kippendij van de achterburen uit mijn geheugen kunnen opdiepen.

De kwestie houtrook veroorzaakt veel hoofdbrekens. Het is namelijk erg moeilijk vast te stellen wanneer er sprake is van overlast en wanneer niet, zeggen de beleidsmakers. Er komt een rondetafelgesprek met getroffenen. Vermoedelijk volgens het recept van de uithuilbranche: lotgenoten kunnen ervaringen uitwisselen en vinden troost bij elkaar. Uiteraard is de kwestie ook al organisatorisch uitgerold. Op nationaal niveau is er al een Platform Houtrookoverlast en Gezondheid. Het wemelt er van de hoofdbrekens. Prangende vragen ook. Dikke kans dat de directie uitbreiding voorziet. Bijvoorbeeld voor een meldpunt houtrookoverlast.  De klachten zijn weliswaar niet talrijk, maar met een meldpunt hopen ze het smeulende vuurtje van de overlast aan te blazen. Je weet maar nooit. Voor je het weet heb je een nog groter probleem te pakken. De rooktelefoondienst zal vermoedelijk op warme zomerdagen dag en nacht bezet zijn. Over houtrookoverlast op campings kan niet worden gebeld. Daar bakt iedereen er vrolijk op los en is de brandgeur bij de prijs inbegrepen. Ik kijk al uit naar de toolkit. U weet wel: zo’n ding van papier dat vroeger een folder heette. Een handzaam document voor stokers, klagers en andere ‘probleemeigenaars’. Met stook- en rooktips. Hopelijk ook een stappenplan.

Het grootste deel van de slachtoffers doet trouwens gewoon de deur of de ramen dicht. Spelbrekers!

 

45. Piet (sorry)

Ik zou er nooit over schrijven, had ik mijzelf beloofd. En al helemaal niet nu we net weer van al het geouwehoer over de Pieten af zijn. Niemand heeft zich trouwens ooit de basisvraag gesteld: zijn Pieten nog wel nodig? Wat doen die stakkers eigenlijk nog op het dak nu pakjes massaal bezorgd worden PostNL, DHL, GLS en een oneindig aantal startups en falldowns. De bezorgdiensten hebben alle records weer gebroken. Sinterklaas zou ons verwarde en verdeelde landje een grote dienst bewijzen met een kille sanering. Alle Pieten naar het UWV.

Ik zou er dus nooit over schrijven. Maar toen verscheen het verkiezingsprogramma van Groen Links Amersfoort. Ik weet dat de Groenen zich op de schaal van droom en daad aan de dromerige kant positioneren, maar je kunt ook doorschieten. In het verkiezingsprogramma staat dit: “Wij willen de ‘roetveegpiet’ introduceren o.a. bij de Sinterklaasoptocht in Amersfoort.” Leest u het gerust twee keer, ik wacht wel even. Groen Links heeft dus de oplossing. Volgend jaar staan ze aan de Eem en dan ‘introduceren ze de roetveegpiet’. Ze reizen daarna meteen door naar Moskou om de opvolger van Poetin te introduceren. En nog voor de Kerst introduceren ze een wonderbaarlijke visvangst voor de kust van Somalië en verlossen het land van de hongersnood. Sympathiek dat de partij qua Piet wil doorpakken. Maar één ding is in dit opzicht wat lastig: ze gaan er niet over. Niemand gaat erover.  We hebben hier te maken met een potje vrij worstelen in ons verder zo netjes door bestuurders aangeharkte land. Twee dingen zijn na vier jaar discussie wel duidelijk: niemand kan hier een knoop doorhakken en stoere standpunten hebben een omgekeerd effect.

Ik heb een Friese moeder, een Amsterdamse vader en ik woon in Amersfoort. Ik zit dus precies in het kadastrale midden van het pietendebat. En vanaf de OLV-toren gezien denk ik maar één ding: tijd. Tijd is een handig hulpje. Hij voorkómt dat alles tegelijk gebeurt.

‘

44. Koppelen

G E H E I M. JURYRAPPORT AMERSFOORTER VAN HET JAAR 2017, VOOR TE LEZEN DOOR BURGEMEESTER BOLSIUS TIJDENS NIEUWJAARSRECEPTIE OP 9 JANUARI 2018.

Dames en heren. Begin december ging er een brief door de bus bij bewoners van De Koppel. Op de eerste pagina een mooie foto van Buurtouders en ‘young leaders’ in de wijk. De wijk, met name het gebied rond de Meridiaan, is begin dit jaar erg negatief in het nieuws geweest. Tijdens de jaarwisseling ging het er nogal ruw aan toe. En niet voor het eerst. Er was veel ophef. De kritiek was weinig genuanceerd. Politici en anderen met een voorliefde voor ‘grote stappen snel thuis’ wilden de winkelstrip aan de Meridiaan al meteen slopen. Dit negatieve commentaar heeft bewoners verenigd. Zo gaat dat, een ‘vijand’ helpt. De negatieve beeldvorming heeft de groep bij elkaar gebracht. Ik ken dat verschijnsel uit Rotterdam. Rotterdammers – u weet het, ik heb er lang gewoond - - vinden het heerlijk om een potje te ouwehoeren over hun ‘teringstad’. Er blijft dan vaak niet veel van over. Maar wanneer je als niet-Rotterdammer in zo’n gezelschap ook een duit in het zakje denkt te kunnen doen, valt de hele groep stil. Ze kijken je dan met grote weerzin aan, waarna een van de Rotterdammers tegen de anderen zegt: ‘Ik geloof dat deze meneer net van plan is op te pleuren’. De vijand bindt. Amsterdam is voor Rotterdammers een zegen.

De Koppelbewoners hebben, met de gemeente, een plan gemaakt voor de jaarwisseling. Een groot aantal buurtouders en speciaal hiervoor getrainde jongeren zijn op oudejaarsavond en – nacht op straat geweest. De buurtouders waren ook aanspreekpunt voor bewoners. Ook de politie was stand by. Een prachtig democratisch initiatief. Publiek/private samenwerking op wijkniveau. Het verdient navolging. Nou, u begrijpt het intussen wel. Niet één persoon, maar deze hele buurtgroep is ‘Amersfoorter van het jaar 2017’ geworden. Graag wil ik de twee initiatiefnemers, Said Belkasmi en Karim Aissaoul, de prijs uitreiken. En ik zou tot slot willen zeggen: laten we veel koppelen in deze stad.

 

43. Stad en Dorp

Wat is een stad? Is het meer dan de geografische aanduiding van geconcentreerde bebouwing met bijbehorende bewoners? Is Amersfoort meer dan die prettig gesitueerde cirkel om de middenstip van Nederland? Meer dan een uitvalsbasis tussen A1 en A28? Meer dan een gestructureerde samenscholing van pragmatici? Ik ben er weer over gaan nadenken nadat ik verzeild raakte in een wonderbaarlijk dorpsevenement. Mijn vriendin nam me mee naar haar team dat deelnam aan de Ken Uw Dorp Quiz van ’s Graveland/Kortenhoef. Er deden 36 teams mee, met elk 10 tot 15 leden. De teams kregen om 17.00 uur een enveloppe met 150 kennisvragen en een stuk of wat opdrachten die creativiteit vragen. Om 22.00 uur moest alles ingeleverd worden. In dat tijdvak van 5 uren stresten 400 inwoners naar de deadline. De vragen, de thematische taart, het tellen van bruggen, het inzingen van een zelfgemaakt volkslied, alles moest op tijd klaar zijn. Vier weken later zat het halve dorp in een afgeladen partycentrum om de uitslag te horen.

Vertaald naar de schaal van Amersfoort zouden er 700 teams moeten deelnemen om in verhouding een gelijke opkomst te hebben. Dat gaat Amersfoort – en andere steden – niet lukken. Te groot voor de dorpse saamhorigheid vermoedelijk. Maar we hebben het in de stad wel vaak over ‘samen’. ‘t Is nu zelfs het seizoen van ‘samen’. ‘Samen’ is het meest gebruikte woord in verkiezingstijd. Samen sterker. Samen kunnen we meer. Samen vooruit. Samen maken we Amersfoort. Dus dorpse illusies hebben we nog wel. Hoe trek je ‘samen’ op met 150.000 inwoners? Als het lokale bestuur vooroploopt in de polonaise kun je het schudden. Wethouders, waaronder Bertien Houwing, hebben deze week terecht de noodklok geluid over de lokale democratie.  De politiek is een kopgroep zonder peloton. Dus saamhorigheid moet van burgers komen. En van dingen waar je allemaal trots op bent, zoals de binnenstad, de evenementen. Maar ook van gemeenschappelijke kennis over de stad en zijn omgeving. Misschien moeten we die kennis toch maar eens grootschalig gaan testen. Want zo’n eerste prijs voelt lekker, kan ik u melden.

 

42. Milieu

Toen het milieu nog niet tegen ballonnen was, liet ik er weleens eentje op, samen met mijn dochters. Op Koninginnedag. Meestal op het veld langs de Engweg in Hoogland. Het was de plek waar ook het dorpsfeest van Hoogland rond een uit zijn krachten gegroeide bungalowtent een folkloristisch bestaan leidde. Dat is intussen wel anders. Al om 08.00 ’s ochtends stonden wij klaar. Op commando van de burgemeester lieten we de ballonnen los. De hemel kleurde. Bij nader inzien moet ik vaststellen dat wij hier door het hoogste gezag in onze gemeente verleid zijn mee te werken aan een vorm van milieucriminaliteit. Weliswaar deed de (toenmalige) burgemeester het zichtbaar met weinig plezier, maar dat lag vermoedelijk aan het tijdstip. Tegenwoordig gaan de ballonnen op zijn milieuvriendelijkst in een groot net, vastgemaakt aan een paal. Gevangen als vogels met een vliegverbod. Wat gaan we doen, pap? We gaan ballonnen opla…… in een netje doen. En dan, pap? Danne, danne….gaan we naar die ballonnen kijken. Hoe ze allemaal zo mooi in een netje gezellig bij elkaar blijven. Leuk toch? Zullen we gaan? Eh…ga jij maar, pap, mag ik je Ipad?

Uit betrouwbare bron verneem ik intussen dat er rond de traditionele – maar ook al door het milieu verboden - kerstbomenverbranding druk overlegd wordt op het stadhuis. ‘Jullie pakken ons alles af, dat pikken we niet’, zo hebben woedende inwoners het stadhuis al laten weten. Er zijn oplossingen in de maak, zo is wel zeker. Naar het schijnt wordt het een stille tocht. Amersfoorters zullen met kaarsjes naar het terrein van de kerstboomverbranding lopen. Op dat terrein zal een levensgroot scherm staan, zoals we dat kennen van voetbalwedstrijden. Daar zal het Hoofd Vreugdevuren op een knopje drukken. Waarna het beginnende vlammetje op het scherm zal uitgroeien tot een groot vuur. Wie dat wil kan even langs de stand met de aromatische oliën, om zich te hullen in de geur van brandende naaldbomen. Foodtrucks zorgen voor een bedje van opgewarmde oliebollen.

 

41. Verhaal

Lang geleden dacht ik dat het bij verkiezingen alleen maar om inhoud draaide. En niet om de poppetjes. Ik haalde, met mijn generatiegenoten, mijn neus op voor het circus in de Verenigde Staten, waar het alleen maar ging om – toen nog – de man. De presidenten in spe draaiden daar mee met de wind die er waaide. Politiek of tandpasta, je moest het publiek naar de mond praten. Dat deden wij hier anders. Wij hadden partijen met beginselen. Onder de verkiezingsprogramma’s lagen historisch gegroeide fundamenten. De samenleving was overzichtelijk gecompartimenteerd. De meeste mensen hadden een vertrouwde politieke stek.  Toen ik voor het eerst mocht stemmen was dit al aan het schuiven. Ik schoof mee. Ik behoorde tot al de christelijk opgevoede studenten van de Vrije Universiteit die massaal voor de PPR vielen. Het was voor velen, ook voor mij, de tussenstap naar de PvdA van Joop den Uyl. Toen ik ongeveer zes jaar geleden mijn lidmaatschap van deze partij opzegde, werd ik gebeld door een mevrouw van het partijbureau. Of ik het niet nog even wilde proberen. Ze zag de bui al hangen. De bui die boven alle partijen hangt. Ik moest haar teleurstellen. Ik maakte me los. Werd lid van de grootste politieke beweging: de zwevende kiezers. Ik was nog steeds een kind van mijn tijd. De kiezer is intussen even beweeglijk als de consument, die van KPN naar Ziggo hopt, van Menzis naar Zilveren Kruis. De kieswijzer is de echo uit de periode dat inhoud bepalend was. Maar de personen, hun uitstraling, hun debatvaardigheid, hun vermogen om zaken te versimpelen zijn bepalend geworden. Ik ben opgehouden dit erg te vinden. Politiek is mensenwerk. Maar ik zou dan graag straks lokaal willen stemmen op de man of vrouw met een verhaal over de stad. Waar Amersfoort over 20 jaar staat. Die niet over elke scheet vragen stelt. Of gelooft in beleidsplannen waarmee je alle kanten op kan. Graag vliegen afvangt. Ik zoek de man of vrouw met het meeslepende verhaal. Sterker nog, die zelf dat verhaal ís. Dan komt het weer bij elkaar: persoon en inhoud.

 

40. Vrijheid

 

Je mag bijna alles zeggen van de Grondwet. Maar soms voel ik me geremd. Ik had het bijvoorbeeld toen Theo van Gogh werd vermoord. Je dobbert na zo’n gebeurtenis mee op de golven van ongeloof en verontwaardiging. En je neemt de sociaal wenselijke houding aan: over de doden niets dan goeds. Daags na de moord werd ik uit mijn kramp bevrijd door Remco Campert. Hij schreef: de vrijheid van meningsuiting is iets anders dan de vrijheid om mensen tot in hun ziel pijn te doen. Geen reden voor een moord uiteraard, maar van Gogh ging wat Campert betreft niet de geschiedenis in als een held van de vrije meningsuiting. Hij zei het ook namens mij.

MeToo is van een andere orde. Maar ’t is ook een zaak met grote, maatschappelijke impact.  Een kritische noot over het onderwerp is linke soep. Zeker als je man bent. Maar ik waag het er dit keer op. Mijn ergernis begint namelijk mijn meelevendheid te overschaduwen. De massale coming out zal misschien van historische betekenis blijken te zijn. Maar mijn ergernis zit in de hoek van de media. Bij de onbeheerste gretigheid waarmee dit onderwerp wordt opgepakt. Hinderlijk flirtende collega’s liggen op dezelfde hoop als verkrachters. Oude zaken worden, opgepoetst en wel, doodleuk als nieuw gepresenteerd. En nieuwsmedia spelen voor rechter. Zo las ik bijvoorbeeld dit: ‘Een docent van de Toneelacademie Maastricht is geschorst vanwege mogelijk ongewenst gedrag jegens een studente. Hoewel zij geen formele klacht wil indienen, is de toneelschool een onderzoek gestart.’ Deze mogelijke vorm van ongewenst gedrag, waartegen geen klacht is ingediend en waarover nog onderzoek dient te worden verricht, haalde het NOS-journaal. Want er mag even geen potentiële handtastelijkheid worden gemist. DWDD legde de rode loper uit voor BN-er Jelle Brandt Corstius. Hij mocht een oud-collega publiek veroordelen vanwege een onbewijsbare ‘verkrachting’. Misbruik en een BN-er, het is een onweerstaanbare cocktail in medialand.

Maar de vrije pers is iets anders dan de vrijheid om mensen zonder vorm van proces en fatsoenlijk onderzoek te veroordelen.

 

39. Steen

Ben benieuwd wat het koningspaar, lopend van de Koppelpoort naar het Eemplein, heeft gedacht. Misschien heeft Willem Alexander achter zijn hand aan Maxima gevraagd wanneer ze hier de boel gaan afmaken. Gevolgd door een koninklijke kwinkslag: ‘Zul je altijd zien, Max, een dag te vroeg voor de achtbaan. Die RVD-planning deugt voor geen meter’. Bij een volgend bezoek, pakweg over 10 jaar, zal het koninklijk paar een bezoek brengen aan het ‘megamuseum’ aan de oever van de Eem. Dat wil zeggen, als het aan de VVD ligt. Want vandaag de dag ‘prutsen wij wat in de marge’, vindt de VVD. Het wordt tijd voor een ‘museum van formaat’. De aanbidding van steen is diepgeworteld in de Keistad.Wat we er mee gaan doen, is van later zorg. ‘Cultuur’ is bij de VVD geen speerpunt, blijkt uit haar verkiezingsprogramma. De liberalen presenteren dus een grote, lege doos. Wat gaan jullie het weekend doen? We gaan naar het Museum van Formaat in Amersfoort, schijnt heel bijzonder te zijn. En wat is daar dan? Dat is het leuke, dat weet niemand. Het is zoiets als De Fundatie in Zwolle, maar dan anders.

Ook zal het koninklijk paar over 10 jaar langs enkele nieuwe woontorens lopen. Wandelend langs de zonnige Eemkade zullen ze pardoes in de schaduw belanden. Een mee schrijdende ambtenaar zal uitleggen dat hier sprake is van een stedenbouwkundige echo: een verbintenis met het Eemplein, waar je ook zo lekker in de schaduw kunt zitten.  ‘De historische binnenstad, het Eemplein en het Eemhuis vormen samen het kloppend hart van de stad’ lees ik in het VVD-verkiezingsprogramma. Was het maar waar.  Voor een kloppend hart heb je leven nodig. Ja, in het Eemhuis klopt het stadshart. Op het plein klopt het hart van de consument. En de kades langs de Eem zijn een stedelijk stiltegebied. Een hart van steen.  Amendementje voor de VVD-ledenvergadering: een terras van formaat aan de oever van de Eem. 

 

38. Lantaarn

Ze wacht beneden in de hal van de Onze Lieve Vrouwetoren. Beetje ongeduldig, verwachtingsvol. Het gaat zo dadelijk beginnen. Er gaat een deur open. Met haar hoofd naar voren duikt ze door het gat van de deuropening. Als het kind dat de baarmoeder verlaat. Met jeugdig elan danst ze de trap op, naar de eerste stop, de beiaard. Ze timmert wat op het oude klavier en ze eet een krentenbol. Dan moet ze verder. De spielerei is voorbij. De benen zijn al minder soepel. Haar linker enkel protesteert. Dan komt ze, bezweet, op de eerste omloop.  Ze ziet het huis waar ze woont, het kinderdagverblijf waar ze werkt, het oude ziekenhuis waar haar moeder stierf. Maar ze ziet niet alles. De vertes laten veel te raden over. Ze is te druk en te ongedurig om er lang bij stil te staan. Ze klimt weer. Het lijkt wel of ze bij elke stap ouder wordt. Maar ze klimt door en komt op de tweede omloop. De hemel is nagenoeg wolkeloos. Het zonlicht op haar 58-jarige gezicht verraadt de langzame intocht van grijze haren. Ze zit er niet mee. Het uitzicht is prachtig. ‘Kijk, daar, St Joris – nu San Georgio – ons bruiloftsfeest. En hier beneden bij het theater, ons favoriete terras’, roept ze. Ze ziet ook haar jonge kleinkinderen spelen bij Zandfoort aan de Eem. In gedachten trekt ze een denkbeeldige lijn langs de Amersfoortse plekken van haar levensgeschiedenis. ‘Kunnen we nog hoger?’ vraagt ze lachend.

Ook zag ze toen, zo’n vier jaar geleden, de contouren van Utrecht, maar het UMC zat nog niet in haar blikveld. Wel haar geliefde, witte huis, waar ze een paar jaar later afscheid moest nemen van mij en onze dochters. Kunnen we nog hoger? vroeg ze. Ja, dat kon ze.  Ze is nu verbonden aan het hoogste punt van de toren, de herinneringslantaarn. Het is het nachtelijke licht waaraan de nagedachtenis van al meer dan honderd overleden Amersfoorters is gekoppeld. Hun nabestaanden waren afgelopen zondag samen in Theater De Lieve Vrouw. Om stil te staan bij hun levens. Dat was mooi. Ik was erbij. Zij ook.

 

37. Roeptoeters

Politieke herrie. Hans van Wegen. Hij zou het verhaal over financiële problemen van de Amerena-aannemer hebben verzonnen.  We bellen even met onze politiek commentator. “Tja, types als Hans van Wegen noemen wij in het vak ‘roeptoeterpolitici’.  Ze zijn een product van ons falende, politieke systeem”. Hoezo? Is het niet gewoon vroeg verkiezingslawaai? ‘’Dat ook. Maar er is meer. Ik las een oproep van D66-er Kees Verhoeven om straks in Amersfoort te stemmen ‘op iemand die je kent’. Een dorpse droom. Verreweg de meeste kiezers hebben nog nooit een politicus van dichtbij gezien. Er zijn 39 raadsleden in Amersfoort. Zij vertegenwoordigen 114.000 kiesgerechtigden. De gemiddelde Amersfoortse burger moet dus volgens Verhoeven 3000 lokale kennissen hebben. En een grote tuin.” Maar het gaat uiteindelijke toch om de verkiezingsprogramma’s van de partijen? “Alweer een sprookje. Een verkiezingsprogramma is als oma’s koffiepot. Je wilt hem niet wegdoen. Maar niemand leest het. Politieke partijen zijn leeggelopen. Hun rol in de vertegenwoordigende democratie is achterhaald.” Toe maar. Maar wat heeft dit te maken met roeptoeters? “Het politieke landschap is versplinterd. Na de verkiezingen komt er een college-akkoord. Deze partijpolitieke hutspot wordt het baken voor een groepje bestuurders. Formeel allemaal dik in orde. Maar de kiezers verdwalen in de mist. De oppositie kan zich dan mooi profileren. De roeptoeterpolitici zijn in het voordeel: ze geloven namelijk in het principe dat je een lekker verhaal beter niet kunt doodchecken. En dankzij publiciteit krijgen ze bekendheid. Meer dan anderen. Volgens de ‘oude politiek’ zijn het politieke oproerkraaiers. Dat zijn het natuurlijk ook. Maar zelf zitten ze braaf te zijn in het stadhuis, met een fictief mandaat.” Pardon? “Het mandaat hapert aan alle kanten. De helft van de kiezers doet bovendien lokaal niet mee. Heeft de fungerende democratie nog een hardere schop onder de kont nodig? Ik zou zeggen: geen tijd te verliezen, doe bijvoorbeeld veel meer met die duizend burgers van de G1000.” Waarom? “De kans dat je er daar eentje van kent is een stuk groter”.

 

36. Toedeloe

U kent ze wel, de stadsberichten. Ze vormen een katern in het weekblad Stad Amersfoort. Je vindt er officiële bekendmakingen. Zodat we gewaarschuwd zijn voor ‘het wijzigen van een entreedeur van een winkelpand in de Hellestraat’. Verder de raadsagenda, duurzaamheidstips, informatiebijeenkomsten, de WOZ-waarde. Alles wat de gemiddelde mens saai vindt. Een soort zendtijd voor politieke partijen. Die vind je tegenwoordig in het Siberië van Hilversum: op nachtelijke tijdstippen of elders waar een instorting van kijkcijfers geen kwaad kan.

De gedichten van de Amersfoortse stadsdichter – nu Eva Vleeskruyer – staan ook in het Siberische katern. De stadsdichter is aangesteld door de gemeente, zodat haar verplichte productie een plek krijgt tussen de gemeentelijke bedrijfsmededelingen.  Erger kun je als dichter niet verstopt worden. Van zakelijke mededelingen kun je zeggen dat ze nuttig zijn. Toen de mensheid nog nauwelijks geletterd was, werd de dichtvorm gebruikt voor kennisoverdracht. Maar dat is lang geleden, hoor. Poëzie staat niet meer voor nut, maar voor schoonheid, gevoel, reflectie. Als ik stadsdichter was zou ik zorgen dat ik een plek kreeg in de rubriek ‘vertrokken met onbekende bestemming’, de gemeentelijke mededelingen over mensen die niet meer op hun ingeschreven adres wonen. Ik zou vervolgens in het krantje een verhuisgedicht plaatsen.

U dacht misschien: een wekelijks gedicht

Dat past hier wel, als olie bij azijn

We zitten vast wel op de goeie lijn

Gedicht rijmt immers mooi op stadsbericht

 

Maar ‘k gooi hier enkel parels voor het zwijn

Ik doe het, want het is mijn droeve plicht

Maar ‘k ben een badgast die op stenen ligt

Die waterlelies plant in de woestijn.

 

’ t Is mooi geweest, de groeten, ‘k ga verkassen

Het kan me nauw’lijks schelen waarnaartoe

Een dichter is geen schutting, snappez-vous?

 

Ik ga mijn poëzie in bomen krassen

Ik ga mijn regels schreeuwen op terrassen

 

Maar in dit krantje nooit meer, toedeloe!

 

35. Bedelman

Een onbekend telefoonnummer. Ik neem op. Aan de andere kant van de lijn klinkt een net iets te enthousiaste stem. ‘Goedemorgen meneer Groenendijk, hoe is het met u?’ Geen idee wie het is. Heb het donkerbruine vermoeden dat de bedelbranche mij weer gevonden heeft. De man is duidelijk op cursus geweest. De gewenste opening heeft hij goed onthouden: begin persoonlijk, maak duidelijk dat je geïnteresseerd bent in de klant, vraag bijvoorbeeld hoe het met hem is. ‘Goed. Met u?’ Dat antwoord staat niet in zijn lijstje. Wel iets anders: de klant heeft geen behoefte aan een lullenpraatje. Schakel in dat geval door naar het doel van je gesprek. Niet te snel, want dan kan de klant nog makkelijk afhaken. Hou hem aan de praat. Dan groeit het commitment. ‘Wat fijn, meneer Groenendijk, dat u de Hartstichting al jarenlang steunt’. De bedelman laat een pauze vallen. Ik geef geen krimp. En overweeg een afsluitend ‘leuk dat u gebeld hebt, dank u wel’. Maar ik laat hem zijn cursusmateriaal afwerken. ‘Wat is uw overweging ons te steunen, meneer Groenendijk?’ Het ge-meneergroenendijk begint nu lelijk te jeuken. Maar de bedelman zit goed op cursuskoers. Hij laat de klant zelf zeggen waarom de Hartstichting zo belangrijk is. Het verkort de route naar zijn portemonnee. Mijn antwoord wordt dan ook met vreugde ontvangen. ‘Meneer Groenendijk, wat fijn dat u dat zegt’. Ik ben binnen. Het net hangt om mij heen. De bedelman gaat nu ophalen. Hij geeft een kort college. Over de goede dingen die met mijn geld gerealiseerd zijn. Maar - en nu volgt de lang uitgestelde kernboodschap: ‘er is meer geld nodig, meneer Groenendijk’. Nu mag ik. Ik beloof dat alles goed komt als hij mij eens per jaar een acceptgiro stuurt, mij niet lastigvalt met al die tussentijdse bedelpost en nooit meer belt.  In ruil voor een telefonisch overeen te komen machtiging wil de bedelman een eind met me mee gaan. Dan is meneer Groenendijk hem zat.

 

34. Wapperen

Het WK Opgieten in Soesterberg? Ik wist al wel van het WK Armpje Drukken. Je kunt eraan deelnemen als linksarmige, als rechtsarmige en als éénarmige. De éénarmigen hebben meestal iets te fanatiek meegedaan aan één van de twee andere categorieën. Donald Trump en Kim Jong-un doen volgende keer ook mee. Bij leven en welzijn. Ook ken ik de Finse gewoonte van mannen om een hardloopwedstrijdje te doen met hun vrouwen op de rug. Het is voortgekomen uit een Fins veroveringsritueel. En is uitgegroeid tot een wereldsport.  Met deelnemers uit 35 landen. Zwemmen met hindernisbaan is tegenwoordig wat minder populair, maar was ooit een Olympische sport. In het Engelse Wells is er elk jaar een man-tegen-paard-marathon. Maar de internationale gemeenschap is er nog niet rijp voor. Dat geldt ook voor het - eveneens Engelse -  kampioenschap ‘kaasrollen’. Sportinnovatie heeft tijd nodig. Ook ons eigen wc-pot-gooien is, ondanks de koninklijke deelname, nog niet echt doorgebroken. En het lukt de Belgen maar niet om het kampioenschap ‘dronken vissen’ te exporteren. Maar dan ineens is er wél het Wereldkampioenschap Opgieten. Het was afgelopen weekend in het Soesterbergse Saunatheater. Want dat bestaat. De zwetende toeschouwers genoten van zestien opgietshows. Iets met saunameesters, etherische olie, lavastenen, wapperende handdoeken en warmtebeleving. Ik heb, met uw welnemen, de voorstellingen laten lopen. Ook ben ik niet echt de ideale deelnemer aan samenscholingen in een park waar gezamenlijk de zon wordt gegroet. In het kader van de Amersfoortse, culturele diversiteit is zo’n zonnegroet in park Randenbroek vast een aanwinst, maar persoonlijk ben ik van mening dat de zon eerst maar eens wat vaker zelf moet groeten. Dan praten we wel weer verder. Wel doe ik graag mee aan het Amersfoortse wedstrijdje tussen auto en fiets. Er was zaterdag een proefcompetitie. Wie het snelst van A naar B gaat. Het zou wat mij betreft een jaarlijks evenement moeten worden. Waarbij de fiets elk jaar terrein wint. Met wapperende shirts. Desnoods inclusief fietsbeleving.

 

33. Bus

Is busvervoer net zoiets als straatverlichting? Als het om lantaarnpalen gaat zit de overheid aan de knoppen. Het is ook lastig om de kosten van die verlichting individueel af te rekenen. Bij bussen ligt dat anders.

In Leusden en in het Amersfoortse Soesterkwartier zijn bewoners in opstand gekomen tegen ‘onzalige’ besluiten van Syntus om buslijnen te schrappen. Gedupeerden doen een beroep op de overheid om financieel bij te springen. Ook de Amersfoortse SP wil dat er extra overheidscenten op tafel komen.  Met deze kwestie bevinden we ons weer eens in het grensgebied van de verzorgingsstaat. Er loopt maar één spoor naar Zeeland. Het eindigt in Vlissingen. De trein stopt bij plaatsen die langs deze route liggen. Maar de trein gaat niet naar Zierikzee of Terneuzen. Ze hebben daar wel straatverlichting. Als je vanuit Amersfoort met het openbaar vervoer naar Zierikzee wilt, ben je 3, 5 uur onderweg. Niet alle Nederlanders kunnen dus in de buurt op de trein stappen. Kwestie van kosten en baten.

Het openbaar vervoer is publiek/privaat georganiseerd. Syntus is vijf jaar geleden al bijna failliet gegaan aan een te royaal aanbod bij een aanbesteding in Oost-Nederland. In rode cijfers hebben ze daar geen zin meer. De overheid kan theoretisch alle onrendabele verbindingen subsidiëren. Maar de overheid is ook maar een mens. Ze wil veel, maar kan niet alles. En zo kan het dus gebeuren dat een oude, eenzame vrouw op zondag niet meer met de bus naar haar kinderen kan. Hard ‘boe’ roepen naar de overheid helpt niet. Het is een reflex uit voorbije tijden. Toen het sprookje van de alles regelende overheid nog regelmatig werd voorgelezen voor het slapen gaan. Vier jaar geleden is in Den Haag de participatiesamenleving gelanceerd. Of we voortaan wat meer zelf willen oppakken Zou ook zomaar een sprookje kunnen worden.  Maar voorlopig lijken mij doe-het-zelvers de enige redding voor die eenzame, oude vrouw.

 

32. Brand

Zondagochtend 25 november 1990. Telefoon. Fons Asselbergs. Wethouder met onder meer de culturele portefeuille. In die hoedanigheid ook voorzitter van het Flint-Bestuur. De Flint wordt nog bestuurd door een gemeentelijke commissie. Ik zit er een tijdje in. ‘De Flint is vannacht afgebrand’. Goedemorgen. De schrik duurt een halve minuut. Maar al snel weet ik – weet iedereen, zonder het hardop uit te spreken -  dat dit het beste is dat De Flint kan overkomen.

De Flint was een doos uit de jaren zeventig. Architect Onno Greiner, bejubeld voor zijn ontwerp, was er uitstekend in geslaagd alle jeu, al het pluche en al het theatergevoel uit het ontwerp weg te democratiseren. Om de drempel maar zo laag mogelijk te maken. Beton, beton, beton. Ik heb er nog pijn van in mijn kont. Eén ding was dus goed aan de oude Flint. Hij kon in de fik vliegen. Toevallig stond in die dagen de toneeltoren al enige tijd op de agenda, gekoppeld aan een hinderlijk hoog bedrag. Ook meteen opgelost. De Flint werd in 1977 de opvolger van de Markthal en vooral het Grand Theater. Als Amersfoortse scholier beleefde ik in dit oude Grand theater schoolconcerten. Ik zag er een pianist die op muziek van Chopin dravende paarden tot leven wist te wekken. Aan de overkant van het Grand zat de Amersfoortse Courant. Achter het glas hingen de actuele pagina's. De lichtkrant van toen.  De Snouckaertlaan was eigenlijk het Broadway van Amersfoort. Het Grand Theater schakelde, met de komst van De Flint, volledig over op film. Het gebouw was niet toegesneden op de eisen van een moderne bioscoop. Maar daar hebben we in Amersfoort een oplossing voor. Brand. Het was 1988. Hierna konden andere bioscopen in Amersfoort worden gesloten en werd het Grand, nu Vue, een bioscoop met een groot aantal zalen.

Ik bedoel maar te zeggen: bij het denken over een nieuwe cultuurvisie zou ik de Amersfoortse fikfactor niet onderschatten.

 

31. Terugkijken

‘Moet je horen, ga ik ook eens met de trein naar Utrecht. Sta even te wachten op het perron. Kijk uit verveling naar een reclamebord. Blijkt dat bord terug te kijken. Het staat daar gewoon te tellen hoeveel mensen er naar hem kijken. Want mijn kijktijd, ook al verveelde ik me te pletter, schijnt interessant voor de adverteerder. En het bord weet nu ook dat ik een man ben van rond de 50. En wat denk je? Ik loop weg, en er kan er nog geen bedankje af. ’t Is een schande. De privacy is definitief door de plee getrokken. ’

Bas is nogal snel opgewonden, dus ik probeer hem te kalmeren. ‘Joh, je hebt drie weken op de camping gezeten. Waar iedereen elkaar dagenlang zit aan te gapen. Wat is je probleem?’ ‘Ja, dat is vakantie hè, dat is wat anders. Daar kies ik bovendien zelf voor. En ik heb een windscherm’. Ik pak mijn mobieltje en begin Bas te filmen. Hij kijkt me even aan en zegt: ‘Ja, ik weet heus wel wat je bedoelt. Maar jij mag mij niet zonder toestemming filmen, dat weet je zelf ook wel’. ‘Ja’, zeg ik, ‘dat weet ik, maar hoeveel mobieltjes zijn er dagelijks om jou heen? Kun jij praktisch gesproken verhinderen dat je wordt gefilmd? Misschien zijn ze je wel aan het volgen, met een ploeg van 100 mobieltjes. Voor Bas The Movie’. Bas kan er niet om lachen. ‘Jij altijd met je theoretische gelul. Het klopt gewoon niet, zo’n reclamebord’. Ik laat even een pauze vallen. ‘Je zit op Facebook, hè. Is dat ook niet zo’n reclamebord dat terugkijkt? En als je bijvoorbeeld googelt op ‘dekbedhoes’ word je dan niet wekenlang digitaal achtervolgd met dekbedhoezen? Waarom accepteer je dat allemaal dan wel?’ ‘Omdat ik daarvoor kies’, beëindigt Bas de discussie en loopt weg. ‘Theoretisch’, wil ik hem nog naroepen. Maar ik laat het maar. Ik ken hem. Ontploffingsgevaar.

 

30. Wapen

Er gaan dagen voorbij dat ik niet aan St Joris denk. Terwijl hij de beschermheilige van mijn stad is. Een jonkvrouw verlossen uit een burcht, ik zou het graag een keer nadoen. En dan eerst de draak een kopje kleiner maken. Gewoon omdat hij in de weg loopt. Op de burcht van deze jonkvrouw stonden witte vlaggen met daarop een rood kruis. Dit kruis werd het wapen van Amersfoort. Nou ja, de onvermijdelijke, flankerende leeuwen kwamen erbij. Plus de slagroom in de vorm van een kroon. In het huidige logo van de gemeente zijn leeuw en kroon wazig op de achtergrond aanwezig. Zo gaat dat, je moderniseert maar je wilt het oude behouden.

In Leusden hebben ze dat ook geprobeerd. Ze hebben een logo-oorlogje achter de rug. Leusden heeft een polderwapen: een zilveren kruis vanwege het vroegere Sticht Utrecht, plompebladeren uit de vroegste periode van het zelfstandige Leusden, een schuinkruis van de ridder uit Lockhorst en – die konden er ook nog wel bij – zes lelies van Stoutenburg, dat vanaf 1969 bij Leusden hoort. Kroontje erop, klaar. Tegenwoordig noemen we dit een stripverhaal. Van dit wapen is vervolgens een logo gemaakt. Dat leek erg sterk op het wapen, maar was het net niet. Dus is Leusden logomatig bezien nog verder van huis geraakt: een warrig logo, dat ook nog eens historisch onjuist is. Een extern bureau mag het gaan oplossen.

Het kruis van Amersfoort is goed beschouwd een groot plusteken. De stad zag zichzelf dus van oudsher al als een groeistad. Heldere boodschap. Al is het met zo’n grote plus weer niet de bedoeling dat je onder financieel toezicht komt van de provincie. Nu Amersfoort voor zijn groei Vathorst West in het vizier heeft, staan er nogal wat draken klaar: aannemers in een riante onderhandelingspositie, stankoverlast en nog een paar meer. Dus misschien is het een goed idee de blik ook op het zuiden te richten. Want ooit zal het komen, het nieuwe wapen: vier plompebladeren in het kruis.

 

29. Hazenpad

Hoe hoog kunnen reeën springen.? Het prikkeldraad is dan wel weg, maar het ecoduct bij Soesterberg wordt nog altijd aan twee kanten afgesloten met een hek van een dikke meter hoog. Op zich begrijpelijk dat je een bouwwerkje van 20 miljoen niet zomaar voor Jan en Alleman openstelt. De bedoeling is om mountainbikers en ander volk te weren. Met een hek van 1.20 hoog. Dat zal ze leren.

Op het ecoduct wordt van een afstand maar zelden een dier gespot. Het is een eldorado voor kruipers. Vermoeden we. We moeten vrezen dat de kosten per overstekende boskrekel ver boven het gemiddelde taxitarief liggen. Elders in het land zijn wel pogingen gedaan het verkeer op de ecoducten in kaart te brengen. Dat lukt niet erg. Het is bewerkelijk en dus duur. Aantallen zeggen bovendien niet alles. Want voor hetzelfde geld loopt er een hazenfamilie elke dag over het ecoduct en weer terug. Even bij opa en oma langs. Dat levert op jaarbasis 2000 bewegingen op, maar nog altijd maar zes dieren. Een duur hazenpad. Ook is nog niet duidelijk of de 66 ecoducten in Nederland effect hebben op het overleven van diersoorten. Al met al zijn de ecoducten vooralsnog even sympathiek als onrendabel. Gelukkig ligt er hier en daar een fietspad langs. Zodat de fietsende mens er ook plezier van heeft. Niet alleen de Gazelles.

Reeën kunnen natuurlijk met gemak over een hekje van 1.20 springen. Maar in de wereld van de herten speelt iets anders. Al jaren staan ze sierlijk afgebeeld op borden langs de wegen. Daar zijn ze trots op. Ze zijn net als wij. Wij klimmen ook liever een berg op dan dat we in zo’n suffe kabelbaan omhooggaan. De reeën zijn gaan houden van het wilde oversteken. Van het gevaar. Van hun portretten langs de weg. Ecoducten zijn voor angsthazen.

 

28. Dutje

Ik lig languit in het gras. Om mij heen het groen van Landgoed Schaep en Burgh in ’s-Graveland. Het is de locatie van Wonderfeel, festival voor liefhebbers van klassieke muziek. Ik heb deze zaterdagochtend een artikel gelezen over festivals in Nederland. Het wordt allemaal wat veel voor ons kleine land. In de grote steden worden vergunningen geweigerd. Te veel herrie en overlast. Geen geld meer voor opnieuw een blik agenten die de boel in het gareel moet houden. Van die dingen.

Maar ik lig in het gras. In de nabije tent is het volle bak. Er speelt een pianist. Nou ja, af en toe beroert hij de toetsen. Hij is van de slow music. Achter mij zitten stelletjes op zelf meegebrachte stoeltjes. Hun aandacht verslapt. ‘Gaan jullie nog naar Frankrijk deze zomer?’ ‘Nee, dit jaar niet. Het huis staat onder water.’ ‘Wat? Regent het daar zo erg!?’

Er gaan meer mensen in het gras liggen. Vorig jaar waren er 934 festivals in Nederland. Het zijn evenzovele smaken, thuishavens, miniwereldjes. Feestelijk verpakte zuiltjes in het Nederland van vandaag. Er is al een woord voor: festivalisering. Het betekent dat we er met zijn allen één groot feest van maken. Daar ben ik niet tegen. Wonderfeel, een half uurtje rijden vanaf Amersfoort, is een parel. Nergens is klassieke muziek zo leuk en toegankelijk. Al moet je er soms uit je muzikale comfort zone stappen.

Ik lig in het gras. De pianist speelt nog altijd maar heel af en toe een loopje van 2 seconden. Zou de partituur steeds wegwaaien? Ik kan het niet zien vanaf het gras. De pauze na de laatste klanken duurt nu wel heel lang. Voorzichtig begint iemand te klappen. De rest volgt. Als ik opsta blijkt de helft van het zittende publiek verdwenen te zijn. Het grasveld daarentegen ligt bezaaid met festivalgangers. Het effect van een muziekstuk dat gedomineerd wordt door rusttekens. Dut in D klein.

 

27. Dromen

Het is mooi weer, ik fiets graag, dus ik ging voor een werkbezoekje naar Deventer. Want ik moet op deze plek nu eenmaal af en toe een mening geven. En dan kan een fundament geen kwaad.

Het stadhuis van Deventer heeft een prijs gewonnen. Het beste gebouw van Nederland. Prijs van de architectenbureaus. Het is ook een wonderbaarlijk goed gelukt gebouw. Mooi, functioneel, origineel, uitnodigend, goed geïntegreerd in de oude binnenstad. Het is een product van een dromer. En van een college dat zich niet gek liet maken door protesterende burgers  en meehuilende raadsleden. Het gebouw is er gekomen dankzij verbeelding, moed en een fors budget. Het probleem van het Amersfoortse stadhuis is niet dat de verbouwing 30 of 40 miljoen gaat kosten. Het probleem is dat het in de hoek van het groot onderhoud zit. Dat er naar het schijnt geen enkele poging wordt gedaan het gebouw de stad in te duwen. Of de burgers het stadhuis in te trekken. Er speelt maar één vraag: verbouwen we hier of bouwen we daar? En dan is er ook nog die klassieke dorpsruzie. Ondernemers zijn tegen de verbouwing. Ze gaven een negatief advies. Want ze bouwen liever.  En speelden in op sentimenten van burgers. De VVD is  meteen van de leg geraakt.

Maar de verbeelding? Gelukkig hebben we Willem van Gaal, binnenstadbewoner. Hij wil het water terug op de Stadsring. En heeft een plan. Ik kom nog wel eens in andere steden met een middeleeuwse kern. Je ziet daar wat de singels met het water aan de buitenkant van het centrum doen. Een stadsboulevard maakt het centrum ook groter. En als Amersfoort ergens een probleem heeft - 180.000 inwoners over 20 jaar - dan is het wel zijn veel te kleine binnenstad. Willem van Gaal is de dromer van deze zomer. Die zomer mag van mij heel lang duren. Er zullen wetten zijn. En praktische bezwaren. Allemaal tot uw dienst. Maar mag de verbeelding ook weer es een keer mee doen?

26. Brug

Zat er een komkommer in het mechaniek van de Koppelbrug? De brug ging open en bleef tien centimeter boven de grond hangen. Curieus zomernieuws. En vooral dan het commentaar van de woordvoerder. ‘We hebben geen idee hoe het komt, maar we kunnen stellen dat het niet gevaarlijk is om over de brug te rijden.’ Die hond heeft dan wel uw vinger afgebeten, maar we kunnen stellen dat hij poeslief is. De caravan is door zijn assen gezakt, maar we kunnen stellen dat hij nog altijd als een zonnetje achter uw auto hangt.

Het vakantieseizoen is miraculeus geopend. We gaan ons even nergens druk meer over maken. Dus ook niet over de nieuwste groeiprognose. Dat we in 2040 met 180.000 zijn in Amersfoort. Waar we die 30.000 nieuwkomers gaan laten, dat zien we na de zomer wel weer. Als ik in Soest of Leusden woonde, zou ik me druk maken over annexatie. Maar dat zou ik ook pas na de zomer doen. Want de zomer is bij uitstek het seizoen waarin je tot je eigen verbazing in de stilstand der dingen gaat geloven. Dat alles blijft zoals het is. Je duikt in een stapel boeken. Je klimt een berg op. Je kijkt weer es naar de sterren. Je volgt de zonsondergang alsof het een nieuwe Netflix-serie is. Hooguit zijn er momenten dat je toch even aan september denkt. Zomaar, als een donderslag bij heldere hemel. Bijvoorbeeld op de Grote markt in Antwerpen, de huiskamer van de Vlaamse hoofdstad. Je blik valt op de Brabofontein. En op de bronzen Brabo die de hand van de reus wegwerpt. Je denkt meteen aan het kunstwerk op de Hof en mompelt: kut, ik ben wethouder.

De zomervakantie is een brug tussen drukte en drukte. Soms gaat hij onbedoeld een stukje open. Mijn woordvoerder laat weten dat we geen idee hebben hoe het komt. Maar dat u gerust op vakantie kunt gaan.

 

Maar nu nog de naam voor dit olifantje. Tja, wat verwachten we van dit nieuwe leven?  Een gevangene, dat is ze in de eerste plaats. We kunnen haar dus vernoemen naar een gevangene die even onschuldig van haar vrijheid is beroofd: Lucia. Of naar een vrouw die in haar eigen wereld is gevangen: Maxima. Dan moet het olifantje wel op de cursus ‘plechtig zwaaien’. Maar ’t kan ook de naam van een andere BN-er zijn. Per slot van rekening is het olifantje nu al een BO-er. Dus Linda bijvoorbeeld. Hebben we Linda de Mol en Linda de Olifant. Lekker samen stampen in het grote bos. Ze zal straks veel bekijks krijgen, het olifantje. Of ze het wil of niet, ze zal aan theater gaan doen. Dus laten we haar de naam geven van de pas overleden cabaretière: Adèle. Of als ze aan serieus toneel wil doen: Kitty. Maar het kan zijn dat ze voorkeur geeft aan de wat joliger showbizz.  In dat geval laten we haar met witte, goed gepoetste slagtandjes een beetje bevallig lopen langs het hek, alsof daar de catwalk is: Doutzen. Of zou het olifantje nieuw binnengekomen dieren wegwijs gaan maken in de dierentuin? Zorgen dat ze zich thuis gaan voelen? In dat geval kunnen we onze Amersfoortse Simone vernoemen. Wat wordt haar rol in de olifantengemeenschap? Wie weet slaagt zij erin om die machowereld van de viervoeters een beetje te feminiseren. Ze wordt misschien wel een gezaghebbende leider in het dierenrijk. Die voor de duvel niet bang is, een rechte rug heeft. Die voor haar zaak staat  In dat geval wordt het Angela, op zijn Duits uitgesproken.

Het is moeilijk kiezen. Laten we het maar een beetje simpel houden. Weet je wat, we nemen gewoon de naam van het liefste meisje van Amersfoort.  En dat is nou eenmaal Fleur, mijn kleindochter.

(maar het werd Yunha)

 

10. Oef

Jongens waren we. Nee, bloedbroeders. Ik was Winnetou. Of Old Shatterhand, daar wil ik vanaf  zijn.  De Apachen, de indianenstam waarvan Winnetou opperhoofd was, bivakkeerden in die dagen regelmatig op Landgoed Den Treek. Ze sloegen hun tenten op bij het Hazenwater. De slootjes en de verraderlijke stukjes moeras boden een natuurlijke barrière. We lustten de vijand rauw. De Hollandse Waterlinie, die wij van school kenden, was kinderspel vergeleken met ons Hazenwater. Op een dag zagen wij in de verte verdachte bewegingen. Wat denk je? De vijand. En de vijand was weer eens zo voorspelbaar als wat. Hij was namelijk in aantocht. Dus wij op zoek naar onze pijl en boog. ‘Per ongeluk thuis in de schuur laten staan’, zei een Apache met weinig gevoel voor fantasie.  Intussen sprong  de vijand op zijn paarden met gemak over een paar slootjes heen.  ‘Als ze niet willen stoppen voor water, dan krijgen ze vuur!’ riep Winnetou. De indiaan die later een groot liefhebber van vuurwater zou worden pakte zijn luciferdoosje met de zwaluw. De droogte deed de rest. De paarden van de vijand begonnen al nerveus te bokken. Onder het uitstoten van oergeluiden zagen de Apachen hoe het vuur zich aan het verspreiden was.  Ze moesten oppassen dat ze niet zelf door het vuur werden gegrepen. De vijand was intussen in geen velden of wegen meer te zien. Slapjanussen. Maar het vuur hield aan. ‘We moeten het vuur doven’, riep een Apache die verdacht veel leek op een vriendje uit mijn klas. Een andere Apache begon te huilen. Even later verlieten de vijf indianen hals-over-kop de Treek. Er bleven vijf bange jongetjes achter. Ze konden alleen maar hopen dat de slootjes het vuur zouden tegen houden. Ze zagen voor hun ogen hoe de bovenlaag van een groot stuk land bij het Hazenwater door de vlammen verdween. 

Vijftig jaar later werd hier een oerbos ontdekt.

 

9. Game

Nou, dat hebben we weer gehad. In Den Haag kunnen ze gaan puzzelen. En napraten. Me dunkt dat er een commissie moet komen die grondig gaat onderzoeken waarom de gamechangers het lieten afweten. Afgezien van Erdogan, dan. Die heeft zijn best gedaan. Ook journalistiek Nederland heeft dag in dag uit massaal gehunkerd naar de gamechanger. Radeloos zochten ze naar inhoud. Het decor van de politieke analyses wisselde, maar de herhaling van zetten grensde aan perfectie.

Met het oog op de lokale verkiezingen volgend jaar kunnen de winnaars van gisteren hun hart vasthouden. Want winnaars op nationaal niveau gaan vaak een jaar later lokaal voor de bijl. Ze gaan namelijk inleveren in coalitiegesprekken. Wat logisch is en onvermijdelijk. Althans voor wie tot 150 kan tellen. Maar ook hier zal vanaf nu in een wisselende mediacontext eindeloos dezelfde, indringende vraag worden gesteld: ‘Vóór de verkiezingen zei u dit, en nu zegt u dat,  hoe denkt u dat mensen nog in vertrouwen in de politiek houden?’ Ik schreeuw in dit soort gevallen meestal naar de televisie: ‘Door na te denken, knuppel!’ Maar ja, dat horen ze dan zogenaamd weer niet.

Eén tip alvast voor de lokale verkiezingen. Ga weer plakken. Die ingeblikte nepborden zijn verschrikkelijk. Ga dus weer plakken, beste partijplakkers. Voer straks weer een plakoorlog op die houten borden. Niets is zo volkomen zinloos als een rij politieke affiches naast elkaar. Maar zinloosheid moeten we niet op digitale affiches uitventen. Dat hoort bij mensen. Zij knokken zonder zin of doel voor de mooiste plek. Van een aandoenlijke  schoonheid is de recente actie van een Amersfoorts CU-raadslid.  Hij verwijderde een SP-vlag die zinloos aan een brug hing. Ga zo door. Diep in hun hart weten plakkers dat er niemand iets mee opschiet. Maar dat is nou juist het mooie. Niet alles hoeft zin te hebben. Never change a useless game.

8. Vaders

Probleemouderen, je hebt ze in allerlei soorten en maten. Zo zijn er ouderen voor wie het onverdraaglijk is dat het wegverkeer uit meer dan één weggebruiker bestaat. Het loopt niet zo lekker in hun levens. Het enige stuur dat ze nog in handen hebben is dat van hun auto’s.  Ze toeteren zich een ongeluk en gaan naar de fitness om hun middelvingers in conditie te houden. De maatschappelijke schade van wild rijgedrag loopt in de miljarden. Politieagenten verdienen er hun brood mee. Andere probleemouderen drinken te veel, roken, eten ongezond en gaan naar de fitness om in een massagestoel te liggen. Ze worden opgelapt als hun lijf protesteert. Hun gedrag kost de samenleving jaarlijks miljarden. Doctoren en andere hulpverleners verdienen er hun brood mee.

Je hebt ook probleemjongeren. Ze verkeren in groepsverband. Ze zorgen voor overlast, richten schade aan en vertonen soms ook crimineel gedrag.  Een overlast gevende jeugdgroep kost ons zo’n 1,5 miljoen per jaar. Op nationale schaal: enkele honderden miljoenen. In Amersfoort staan de probleemjongeren hoog op de politieke agenda door incidenten in nieuwjaarsnachten.  Maar de groep is nog onvoldoende duidelijk in beeld. Het gemeentebestuur is ‘achter de voordeur’ aan het kijken, op zoek naar oorzaken. Over die oorzaken zijn honderden publicaties verschenen. De gemeente vermoedt waarschijnlijk dat die publicaties achter de voordeur liggen. Daarin valt onder meer te lezen dat jongeren het beste op het rechte pad zijn te brengen door mensen voor wie zij ontzag hebben, die streng en rechtvaardig zijn en naar wie ze willen luisteren. Zoals de buurtvaders. Buurtvaders letten op de jongeren in hun buurt. Proberen hun gedrag te beïnvloeden. Buurtvaders verdienen er niet hun brood mee. Ze krijgen geen vergoeding. Vaders krijg je nou eenmaal gratis. Hoe dichter je op een probleem zit, hoe goedkoper je wordt. Lijkt me ook wel iets voor de zorg. Verpleegvaders.

 

7. Rijmen

De rivier stroomt, de stad droomt. De stad wil dat de rivier bij hem op schoot kruipt. Met hem een relatie aan gaat. Maar het wil maar niet vlotten. Ooit was de rivier het dienstmeisje van de stad. Ze werd gebruikt door de fabrieken. Halen en brengen, moest ze. Ze werd er lelijk en vies van. Toen de fabrieken verdwenen, begon ze te flirten. De stad zag haar schoonheid. En deed de ene na de andere poging dichtbij de rivier te komen. Het charisma van de rivier moest over de kades gaan klotsen.  Over de plinten, moet ik eigenlijk zeggen, want zo heten kades in architectentaal.

Een kleine dertig jaar geleden raakte de stad in rep en roer. De stad was nog een dorp in het diepst van zijn gedachten. Een plan voor een paar hoge gebouwen verdween met het label Manhattan aan de Eem in de put van de stadsgeschiedenis. De jaren erna kwamen er bij de rivier woningen, het Eemplein, De Nieuwe stad. En toen?

Toen was het vorige week. Ik zat met een kleine honderd anderen in het Rietveld Paviljoen te luisteren naar Jan Poolen, de architect.  Hij had zijn boodschap verpakt in twee lagen fluweeltaal. Zijn ‘ik heb alleen maar wat gedachten’ moest voorkómen dat zijn ideeën nog dezelfde avond in het planologische moeras zouden geraken. Maar ook de even indrukwekkende als onbegrijpelijke architectentaal hield de toehoorders lang in spanning. ‘We moeten architectuur toevoegen aan het gebied, zodat het betekenis gaat krijgen’. Niemand begrijpt het, maar voor je het weet staan ze voor je deur de plinten te bebouwen.  Onder ons gezegd zei Jan Poolen natuurlijk gewoon dat het een dooie boel is langs de Eem. En dat er goed moet worden nagedacht en doorgepakt. Met een strakke regie. En dat hij sterke voorstellen heeft. In mijn idioom: stad en rivier moeten gaan rijmen. De rivier geeft. De stad leeft.

 

6. Bomen

Genoeg getrumpt. Laten we het eens over bomen hebben. Waarom ze weg moeten. Of  juist niet. In Park Schothorst staan de kersenbomen er slecht bij. Ze hebben hun tijd gehad. Beetje kortademig type, zo’n kersenboom. Vijfentwintig jaar, dan is het al gebeurd. De boom voelt zich beter thuis in Limburg.  Op de Amersfoortse zandgrond is het kwaad kersen eten.

Park Schothorst wordt door burgers gerund, binnen gemeentelijke kaders. Dat is een mooi staaltje van modern bestuur. De Schothorster burgerwerkgroep dient zich met enige regelmaat af te vragen of ingrepen in de natuur noodzakelijk zijn. Hij waakt in dit groene stadshart over de openbare bomenorde. En is onlangs na vele vergaderingen bevallen van een goed gemotiveerd besluit. Ik zal u verder niet vermoeien met het bomenpakket dat de werkgroep op tafel legde. Alleen al bij het horen van de naam ‘kleinbladige linde’ was ik verkocht. Doen! Maar de werkgroep is natuurlijk niet gek. Hij raadpleegt gebruikers en omwonende burgers. Want voor je het weet ontketen je met een voorgenomen bomenkap een eigentijds, verbaal bombardement. Voor het volautomatische twitterwapen van de boze medemens is namelijk geen vergunning nodig. En wie verlegen zit om munitie, kan terecht bij de NOS. De omroep heeft een kaartje op haar site staan waar je kunt lezen welke scheldwoorden het meest populair zijn, uitgesplitst per regio.  Kut staat bij ons bovenaan. Dat u het weet.

Maar in park Schothorst ging het er beschaafd aan toe. Al kan zo’n burgerbestuur weer niet voorkomen dat andere burgers andere boomideeën hebben. Dus waarom eigenlijk niet de sierappel?  Walnotenbomen, dat is toch veel leuker? Daarom is het natuurlijk best slim van de gemeente. Burgers vangen hier burgers op. En de wethouder drinkt thee.  Maar dat is geen verkeerde trend. Alleen toen er iemand over de Zweedse meelbes begon, ben ik zachtjes afgedropen. Die boom deed me dan weer heel erg aan Trump denken.

 

5. Stadsgezicht

Al gehoord? Over een paar weken hebben we in Amersfoort uitzicht op Rome.  Onze eigen Rembrandt, Matthias Withoos,  was in de 17^e eeuw een tijdje weg uit Amersfoort.  Net als vele andere kunstschilders ging hij naar het culturele hart van Europa. Daar in Italië maakte hij enkele stadgezichten van Rome, waarvan er binnenkort één, gerestaureerd en wel, in museum Flehite zal hangen. En dan is het zover: de stadgezichten van Rome en Amersfoort (foto) in één gebouw. Kijk, dat is nog eens citymarketing. En dan natuurlijk wel even een terzijde in het persbericht: ‘Het Amersfoortse stadgezicht is aanzienlijk groter dan dat van Rome’.

Het restaureren van een stadsgezicht, dat lijkt mij wel wat. Ik bedoel, ik zou dan al schilderend de stad willen restaureren. Ook om ons de hoon van latere generaties te besparen. Zo zou ik op het Amersfoortse stationsgebied de stippen van Seurat willen loslaten. Een verfbombardement. Zodat alleen de gloed van de ondergaande zon nog herkenbaar is. Ik zou de foeilelijke kant van het Eemplein voorzien van een spiegelende wand waarin het Eemhuis wordt verdubbeld. Zodat volgende generaties zich niet hoeven af te vragen waarom wij de westkant van het plein eigenlijk nooit hebben voltooid. Op het open terrein naast het plein zou ik een Hollandse molen schilderen. De bouw van het zoveelste appartementencomplex kan dan pas beginnen na het afbreken van een molen. Prettige wedstrijd. Langs de A1 zal ik dan ook het nieuwe Decathlon alvast in het zonnetje zetten. Maar, hand op mijn hart, dat is dan ook het enige gesponsorde deel van mijn restauratie. En tot slot – gewoon een geintje, zodat toekomstige museumbezoekers denken dat Amersfoort in Engeland ligt – schilder ik een bus die op de linker rijstrook rijdt. Weten zij veel dat we hier een tijdje Syntus hebben gehad.

4. Draagvlak

Ik loop sinds afgelopen zaterdag te piekeren of ik lid wil worden van Het Draagvlak. U heeft er vast wel van gehoord, van Het Draagvlak. Het is een club die regelmatig moet opdraven als er controversiële besluiten genomen moeten worden. Het wezenskenmerk van de club is dat hij vrijwel altijd onvindbaar is.  Want men is er altijd naar op zoek, naar Het Draagvlak. Het Draagvlak duikt regelmatig op in zaaltjes van wijkcentra, kerken en andere betaalbare verzamelplekken. Nadat Het Draagvlak vergaderd heeft is vrijwel iedereen in de war.  Heeft Het Draagvlak iets besloten? Nee, Het Draagvlak besluit niks. Dat is ook wel het mooie van Het Draagvlak. Je komt bijeen, kletst elkaar de oren van het hoofd en gaat weer naar huis. De klus is gedaan. Het Draagvlak kan weer iets afvinken. Volgende kwestie. Vaak zijn er bij Het Draagvlak boze mensen van een andere vereniging. Die willen helemaal geen lid worden van Het Draagvlak. Want ze zijn al lid van de Vereniging Eigen Belangen.  Ze kapen meestal de vergaderingen van Het Draagvlak. Verreweg de meeste leden van Het Draagvlak zitten namelijk thuis. Ze hebben geen zin in een zaal met opgewonden standjes. Ze willen wel lid zijn van Het Draagvlak zolang ze maar niet hoeven te vergaderen in de geur van doodgepruttelde koffie. Soms wordt Het Draagvlak ingeschakeld voor onmogelijke klussen. Zoals afgelopen zaterdag. Het Draagvlak moest iets vinden van het beoogde, nieuwe kunstwerk op de Hof, op de Stadsbron.  Kunst en draagvlak, het is de goden verzoeken. Breng alsnog De Stier in een vergadering van Het Draagvlak en er moeten koetjes en kalfjes bij. Kunstwerken zijn geen allemansvriendjes. Kunst mag verdelen. Het Draagvlak mag van mij statutair vastleggen dat ze niet wil vergaderen over artistieke kwesties. Want het schadelijkst voor de democratie zijn democratische processen bij besluiten die niet democratisch kunnen worden genomen. Daar zijn andere bestuurlijke wapens nodig. Eerlijkheid. Moed.

3.   Klimaat

Heeft Amersfoort een nieuw vluchtelingenprobleem? Het lijkt erop. De stad heeft nieuwe ontheemden: klimaatvluchtelingen. In de wereld van het klimaatwezen kun je twee dingen doen. Of je accepteert het veranderende klimaat door je aan te passen.  Of het water staat je aan de lippen en je vlucht. Amersfoortse kunstenaars zijn hun biezen aan het pakken. Ze hebben het helemaal gehad met het culturele klimaat in Amersfoort. Te weinig atelierruimte, te weinig aandacht van de gemeente. De gang van zaken rond de culturele broedplaats De War (foto) is de druppel geweest. In hun Staalkaartkunstenkrant kondigen ze aan hierover begin 2017 een denksnack te organiseren. Wat tussen twee haakjes geen sterke bijdrage aan het taalklimaat is. Een denksnack, je kunt er van alles van maken. Mijn eerste associatie was: een bitterbal met hersenen.  Maar ik vermoed dat er een ultrakort denkproces wordt aangekondigd. En misschien is dat nou juist onderdeel van het probleem. Dat het denken al nagenoeg gestopt is. Want de communicatie zit in de categorie van-dik-hout-zaagt-men-planken

Daarom ben ik maar eens te rade gegaan bij een bevriende conflictprofessor. Hij legde me uit dat er bij een felle discussie nog niks aan de hand is. Maar als de emoties gaan overheersen, begint de boel uit de hand te lopen.  Als je niet uitkijkt gaan partijen beiden in een loopgraaf hun eigen gelijk zitten vieren. Wij noemen dat, zo eindigde de professor zijn mini-college: een lose/lose-situatie. Kunt u hier wat mee? Nou ja, ik hoef er verder niks mee, want ik ben maar een verbaasde stukjesschrijver. Die niet begrijpt hoe het kan dat een groep kunstenaars uitwijkt naar Zeist.  Een loopgraaf op stand, dat wel. En ook niet begrijpt dat Amersfoort niet in staat is uit de loopgraaf van een nog te ontwikkelen cultuurvisie te komen door een paar snelle stappen te zetten om deze groep vluchtelingen te huisvesten.. Ik zou de denksnack afbestellen. Doe maar een klimaattop.

 

2.  Denkbeeldig

Je hebt er geen karretjes waar je een muntje in moet gooien. Nooit sta je er te wachten achter een voor weken volgeladen boodschappenkar. Je hoeft er ook niet, wanneer je een klein beetje verse koriander nodig hebt, een heel bakje te kopen. Zodat je de volgende dagen denkt: we moeten iets met koriander eten. Wat je natuurlijk niet doet. Zodat het na een week de vuilnisbak in gaat. Je kunt er vlees bestellen zonder je naam te noemen. Wanneer je de bestelling na twee dagen komt halen, lopen ze automatisch naar achteren om het op te halen. Achthonderd gram was het toch? Ja, achthonderd gram. Je kunt er tot ’s avonds laat brood halen bij de bakker. Lekker brood. Zonder dat je om de oren wordt geslagen met het woord ‘ambachtelijk’, de leugen waarmee veel andere bakkers mij denken te kunnen wijsmaken dat ze de voorbije nacht weer hoogstpersoonlijk met deeg in de weer zijn geweest.  De paprika’s en aubergines liggen er ook niet bij als ingesmeerde lichamen op een zonovergoten strand. U kent ze wel, die geplastificeerde groenten, geïmporteerd uit Nepland. Hier hebben de groenten en vruchten gewoon nog deukjes en putjes. Net als de omgeving. Die ziet er niet bepaald glossy uit. Verwaarloosd zelfs. Veel Amersfoorters fietsen langs deze winkeltjes als ze naar de stad gaan, door het tunneltje. Het wijkje ontleent zijn bekendheid intussen aan rellen tijdens de jaarwisseling. Daarom lees je de laatste tijd over een verband. Tussen de uiterlijke kant van het wijkje en het gedrag van jongeren. En dat het rijtje winkels misschien maar beter gesloopt kan worden.  Het past in een trend. Grote stappen, snel thuis. Stoere jongens krentenbrood. De minister-president is ook lid geworden van de club. Er wordt hier een denkbeeldige lijn getrokken. Een meridiaan. In het echte leven kun je er gewoon boodschappen doen. Normaal.

 

1. Gibralter

Hoe krijg je een nieuw kunstwerk op de Hof in Amersfoort? De kunstbende van Fons Asselbergs heeft beeldend kunstenaar Ton Mooij namelijk een schaalmodel laten maken van de Stadsbron, een kunstwerk met in brons gegoten, gewone stervelingen die onder een bladerdak schuilen. Een dak dat ook de bestaande fontein overdekt. Zes meter hoog wordt het. De Hof wordt er vast mooier van. Minder vlakte, meer plein. Tot zover de droom.

We schakelen over naar de afdeling Wetten en Praktische bezwaren. Deze meldt: bouwen van podia voor festivals wordt met zo’n kunstwerk op het plein ernstig bemoeilijkt. Want? Nou meneer, het is het enige plekje waar geen marktkramen staan. Maar, zo probeer ik, de markt kan toch ook gewoon langs de Eem staan? Of op het Eemplein?  Nu vervalt de afdeling in een lang stilzwijgen. De Hof blijkt namelijk het Gibraltar van Amersfoort te zijn. Het plein is weggegeven aan de markt. Vijftig zaterdagen per jaar klinkt hier maar één liedje: beie, beie, beie. Alleen Spoffin en het Jazzfestival mogen de heilige grond betreden.

Dus ik naar de afdeling Vreemde Besluiten. Was het niet zo, werp ik in alle bescheidenheid op, dat de snel groeiende stad een veel te klein centrum had? En dat daarom het centrum uitgebreid is? Met het Eemplein. De Grote en de Kleine Koppel. De Nieuwe Stad. Waarom kan de markt dan niet bij de Eem? Waarom proppen we dan nog alles in het oude centrum?

De afdeling Vreemde Besluiten verwijst mij zuchtend naar de commissie Kolen en Geiten, bekend van de dubbele ijsbaan. Opgewekt staan de commissieleden mij te woord. Ze hebben de kwestie namelijk al lang opgelost, vertellen ze mij in vertrouwen. De Stadsbron wordt verrijdbaar. Die gaat op gezette tijden naar het OLV Plein. Maar, vraag ik verbouwereerd, is dat plein daar niet te klein voor? De commissie glundert. Want hier is  over nagedacht. De toren wordt afschroefbaar.

Leusden mocht afgelopen weekend het toetje serveren. Foodfestival Delicious Dishes zette de punt achter een zomer vol festivalsgewijs eten. Nou ja, eten. Eten doe je thuis. Festivals zijn er voor eetbeleving. En voor een beetje eetbeleving heb je food nodig, geen eten. Alleen op  Proef in Amersfoort eet je nog. Daar is het dan ook ouderwets ‘keigezellig’. Je hebt er restaurateurs. En keurige cabines. Maar moderne eetbeleving vraagt om foodtrucks. Ze reden af en aan afgelopen zomer: Lepeltje Lepeltje,  Amersfoort kookt,  ZOOmer Foodfestival en Proeven in het plantsoen. We konden ons suf eten aan streetfood. Allemaal volgens origineel familierecept. Authentiek ook. En homemade. Dat u niet denkt dat ze daar in zo’n caravan wat in elkaar zitten te flansen. Chillen moet je er ook. Best zwaar allemaal voor een calvinist als ik. Ik ben ook een keer zo stom geweest naar yoghurtijs te vragen aan zo’n foodtrucker. Terwijl hij ‘frozen yoghurt’ verkocht.  Ben met een zak over mijn hoofd afgedropen. Want we hebben het hier niet over kleine dingen. Festivals worden in wetenschappelijke kring beschouwd als de nieuwe religie.

In Leusden waren de hamburgers ambachtelijk, de friet biologisch en je kon er 'snexs' krijgen. Ook van der Valk was er. De PR-manager had een plan bedacht. Innovatie dames en heren! Geen friet met schnitzel meer! En, wat hadden ze? Schnitzel in de vorm van frietjes. De Vandervalkjes hebben verrekte goed begrepen hoe je van eten food maakt.    AD/AC 8 september 2016

PROEFAFLEVERING 4 (minicursus insecten, Natuuracademie Schothorsterbos, 24 augustus 2016)

Het vooroordeel moet meteen maar uit de wereld. Ik heb het over de wijdverbreide afkeer van de oorwurm. Zijn niet alledaagse uiterlijk en ongevraagde aanwezigheid heeft de mens doen besluiten hem in de verdomhoek van het dierenrijk te plaatsen. Maar wat blijkt? Hij doet aan kinderopvang. Alle andere insecten zitten maar zo’n beetje te rotzooien met antennes, roltongen en zuigsnuiten , maar een beetje op de kinderen letten, ho maar. Zoek het lekker zelf uit. De oorwurm daarentegen runt zijn eigen dagverblijf, een uniek hoekje zorgsector in de egocentrische wereld van de geleedpotigen.

Kijk, dat pik je dan weer op van zo’n mini-cursus van de Natuuracademie in het Schothorsterbos. Nog voor zijn college begint, weet docent Jan van Asselt een springspin – acht pootjes met trampolinezolen – op een A4-tje geweldloos uit de zaal te ontruimen. De zaal voldoet daarna aan alle clichés: lichtbalken, lelijke zakelijkheid en geen greintje levend organisme in deze arena van de natuureducatie. Afgezien van de 25 cursisten en de cursusleider. 

Zelf ben ik trouwens ook een oorwurm. Ik zorgde – al wel even geleden - dat mijn kinderen een leuke verjaardag hadden. Dan was ik in het Schothorsterbos een volle ochtend bezig met het uitzetten van een speurtocht.  Dus dan heb je ’s middags, tijdens het verjaarspartijtje, rust. Dacht ik. Na 20 minuten kwamen ze over de finish. Alsof ze insecten waren. Insecten hebben namelijk zes poten. De kinderen kwamen ook altijd terug met lieveheersbeestjes. Daarvan zijn er zestig soorten, weet ik nu. En hun stippen hebben niks met hun leeftijd te maken hoor, kinderen. En een hommel is trouwens gewoon een bij. En een dansmug doet even de salsa voordat hij je prikt. En een kakkerlak? Een smerig beest? Uitroeien die soort? De kakkerlak, zo weet ik dankzij de cursus, is mooi en schoon. Hij is alles wat wij denken dat hij niet is. Educatie levert nieuwe vrienden op. Kom erin, oorwurm. Kopje thee, kakkerlak?

PROEFAFLEVERING 3 (film op het plein, 11 augustus 2016)

De herfst is deze avond aan het proefdraaien. Midden op het plein staan drie strandstoelen met paraplu’s erboven. Vermoedelijk kampeerders die al het nodige water voor hun kiezen hebben gekregen. Alle andere bezoekers van The Broken Circle Breakdown zitten op de terrassen, droog en – in mijn geval – onder een straalkacheltje. Ik heb vier lagen kleding aan. De zomeravondfilm op het plein brengt deze avond ook nog veel weemoedige country muziek. We kunnen onze lol dus op. Het enige dat herinnert aan de zomer is mijn Grimbergen Blond.

Niet iedereen op het terras komt voor de film. Op het grote doek bij de Onze Lieve Vrouwetoren bedrijven de hoofdpersonen de liefde. De vrouw beklimt de man alsof ze de toren op moet. Intussen voeren naast mij twee dames een luidruchtig gesprek over de zwemlessen van hun kinderen. Pas als later in de film een kind wordt geboren – dat wil wel eens gebeuren als je een toren beklimt – komen de dames even uit hun gesprek. ‘Leuk kindje’. Een man aan een tafel verderop grijpt in. ‘Hé, er zitten hier mensen naar een film te kijken, kunnen jullie niet ergens anders heen?’ Tja, dat is ook wat. Zit je op het terras van je stamkroeg te beppen, en dan zou je ineens moeten oprotten omdat een meneer een film wil zien die hij thuis ook uit de on demand videotheek kan halen.

Film in de buitenlucht, het is in modern jargon een ‘hybride event’. Een huwelijk tussen de introverte filmzaal en het extraverte plein. Terwijl ik moeite doe het Vlaams in de aangrijpende film te verstaan, begint een mevrouw verderop ineens in het Fries te praten. Het is goed Ben, zeg ik tegen mezelf. Het is namelijk hybride. Als de herfst op een zomeravond.

 

PROEFAFLEVERING 2 (Willem Wits in de Vereeniging, 4 augustus 2016)
 

 

Aan mijn tafel in restaurant De Vereeniging zit een gezin uit Zwartebroek. Ze doen een dagje Amersfoort en hebben gelezen over een optreden van de Amersfoortse singer/songwriter Willem Wits. Om ons heen zitten mensen nog te eten. De Zwartebroekse vader (‘Ik ben een leenvader’) vertelt dat hij zelf graag kookt. Zijn specialiteit? Hutspot! Het gezin likkebaardt. Ze hebben geen idee wie Willem Wits is. Weten niet dat hij steevast ‘een eigenwijs talent’ wordt genoemd.  Dat zijn liedjes niet altijd meteen te begrijpen zijn. Dat zijn liedjes minder eenduidig zijn dan die van Sjors van der Panne. Want dat hoopt de Zwartebroekse moeder: dat Willem een soort Sjors van der Panne is. U kent Sjors van der Panne toch wel, meneer? Hij werd in 2014 tweede in The Voice. Het podium van Willem heeft deze avond weinig weg van dat van The Voice. De weersvoorspelling heeft de organisatie doen besluiten hem in een overdekt restauranthoekje te proppen. Intussen trekt het weer zich van de voorspelling niks aan. Waardoor het publiek even later hunkerend naar buiten zal staren.

Want Willem is vanavond wel erg eigenwijs. Hij doet een try out van een voorstelling in De Lieve Vrouw, dit najaar. Willem vertelt over een fase in zijn leven waarin hij dacht dat hij God was. Hij leest  surrealistische teksten voor waar De Vereeniging helaas geen touw aan vast kan knopen. De eerste tien minuten hopen de aanwezigen nog dat hier sprake is van een ingenieuze openingsscène waarvan de portee spoedig duidelijk zal zijn. Maar na een kwartier druipt de eerste tafel af. En na een half uur houdt Willem het zelf ook voor gezien. Een ongewoon kort optreden, maar het publiek haalt opgelucht adem. Eén liedje heeft de singer/songwriter gezongen. De rest was theatrale hutspot op een bedje van Wits.  Zwartebroek heeft nog nooit zo naar Sjors verlangd.

 

 

PROEFAFLEVERING 1 (Mondriaanhuis, 29 juli 2016)

 

Het idee sluimerde al een tijdje. Nou maar eens proberen, dacht ik. En hoewel er nog een lange weg te gaan is, het staat in de krant. Dan wint het gek genoeg aan realiteitswaarde. 

(15 maart 2016)

 

Vlakbij Buren, in De Betuwe, vind je schapen die er uitzien als koeien. Wat zien we? Samenwerking tussen een Hollandse en Turkse slager? Een genetisch experiment? Een integratieproject? Ik houd het op laatste.  Het is een poging het zwarte schaap te laten verdwijnen.

Het koren heeft het rijk alleen

De horizon is vloeibaar

Het landschap knalt van eenzaamheid

De vertes zijn niet snoeibaar.

 

En in die schitterende leegte

Valt uit de hemel een balkon

Een brug die geen verbinding zoekt

Bedrieger van beton

 

Nu ben je daar pas echt alleen

Je gaat er nóg meer nergens heen.

 

De ton 

 

Voor het eerst een avond met 'tonpraoters' bijgewoond, in Kaatsheuvel. Ik had één van de conferences ( een 'ton' dus) geschreven. Ging over skiën. En dus bijvoorbeeld ook over de zwarte piste-kwestie, die heel Zwitserland verdeeld houdt. En over andere dingen. "Het gebied buiten de pistes is …..ja, hoe zal ik dat noemen……, dat is niet voor ons soort mensen………..niet voor krasse knarren en neckermannen…………het is eigenlijk meer een soort eh….koninklijke route….. Ook dit gebied heeft sinds kort een kleur gekregen: oranje'. Ook om de hardste grap konden de Brabanders lachen, zij het heel voorzichtig. 

Herman van Veen heeft een nieuwe CD.  Daarop staat ook deze tekst.

 

Voor ik het vergeet

Lieverd

mocht ik ooit

door wat dan ook

mijn verstand verliezen

doordat mijn hart met propjes schiet

of ik niet verder kan dan mijn wandelstok lang

rol mij dan niet naar zo'n tehuis

waarop geschilderd staat

Carpe Diem

of

We zijn er bijna

 

Waar je als cactus verzorgd wordt

in kinderwoordjes toegesproken

gewassen als een pop

 

Wil je me dan 

een Johnny Walker schenken

met een overdosis

Klaas Vaak

 

Lotta Blokker is in Zwolle. Ze heeft een heel gezelschap onvolmaakte wezens op de bovenste etages van de Fundatie uitgestald.

Levensgrote, bronzen beelden van mensen die niet kunnen slapen. Die je in je verbeelding ziet zitten, in al hun nachtelijke eenzaamheid., thuis buiten of waar dan ook.

Best wel volmaakt. (14 oktober 2014)

 

Afgelopen zaterdag was ik in Nij Beets, tussen Heerenveen en Drachten. Reünie met mijn Friese familie. In Nij Beets, aan de Domela Nieuwenhuisweg (ja, ja),  is een mooi Openluchtmuseum.  Het is een plek waar de armoede van halvewege de 19e eeuw is uitgestald. Veengebied, dikke deuren met teveel macht, arme sloebers die hun schamele centen moesten besteden bij dikke deuren en de troost van de drank. Ik kwam er een aanplakbiljet tegen waarop de uitslag stond van een volksstemming over de toelating van drankhandel. Dat onderwerp fungeerde als splijtzwam in de samenleving van toen.

Ik dacht meteen aan onze eigen, luxueuze splijtzwam, zwarte piet. Een volksstemming, het lijkt mij de ideale oplossing voor het zwartenpietenprobleem. Een datum, affiches, een debat en een uitslag. Het is zo makkelijk. Alleen, wat moeten we dan met die talkshows? (14 oktober 2014)

 

Vluchtelingen moeten tekenen van Asscher. Dat ze de waarden van de Nederlandse samenleving zullen uitdragen. Dat ze doordrongen zijn van het belang van solidariteit. Dat ze zullen bijdragen aan een prettige en veilige samenleving.

Ik hoef dat niet, net zo min als pakweg 16 miljoen andere Nederlanders. Wij zijn namelijk al doordrongen van al dan deze normen en waarden. Daarom is de samenleving natuurlijk ook zo prettig en veilig. Dat willen we graag zo houden. Daarom moeten nieuwkomers tekenen bij het kruisje. En wij niet.

Het is net zoiets als een paar jaar geleden. Toen moesten er heel veel vluchtelingen het land uit. Alleen de schrijnende gevallen mochten blijven.  Jeroen van Merwijk signaleerde toen dat wij met zijn allen gelukkig schrijnende gevallen waren. Want wij mochten blijven. (29 september 2014)

 

Brouwerij de Koningshoeven in Berkel-Enschot brouwt 75 hectoliter trappistenbier per jaar, groeit tegen de klippen op en is het meest succesvolle speciaalbier in Nederland. Ze hanteert een paar principes die opmerkelijk zijn. De directeur heeft niks te vertellen en er wordt geen reclame gemaakt. De monniken, met broeder Isodorus als eerste brouwmeester, hebben het voor het zeggen. En verkopen doen ze het bier 'door te fluisteren, niet te schreeuwen'.  Een handige jongen gaat er binnenkort vast een managementboek over schrijven. Management by silence.

Neem een La Trappe en fluister. 

(19 augustus 2014)